(AUTO)AGRESJA

W poprzednim poście, Marta Walewska poruszyła ważną kwestię, którą pozwolę sobie zacytować, bo jest moim zdaniem bardzo ważna:

"Jak "dzieci" z ZA nauczyć, że agresja fizyczna, ale również autoagresja to jest ta granica, której nie wolno przekroczyć. Że ma prawo czuć się pominięty, niezrozumiany, zignorowany, ma prawo domagać się sprawiedliwości, być przy tym namolny i upierdliwy, może nawet krzyczeć i awanturować się, ale nie wolno bić innych, siebie, ani straszyć samobójstwem. Bo osoba z otoczenia takiego ZA może być zmęczona, zajęta, może nie zrozumieć albo nie zauważyć, że to jest dla dziecka tak bardzo ważne. Mi się niestety często zdarza, że nie mogę zrozumieć, o co się moje dziecko awanturuje z tego powodu, że jestem inna i myślę inaczej. A swoją drogą w psychiatryku powinni sobie lepiej radzić z takimi zachowaniami".

A teraz wypowiem się ze swojego subiektywnego punktu widzenia: agresja fizyczna i autoagresja, to sposób na zbyt silne bodźce - psychiczne lub sensoryczne. Więc pytanie o to, jak zmniejszyć szansę na autoagresję jest też pytaniem, czy da się (i w jaki sposób) osłabić bodźce, które do nas docierają.

Niektórzy "specjaliści" uważają, że jeśli aspi jest wystarczająco inteligentny, powinien przebywać jak najwięcej w normalnych grupach społecznych, np. w klasie ze zwykłymi dziećmi. Ja jednak jestem zdania, że jeżeli ani dzieci, ani nauczyciele nie są do obecności aspiego przygotowani, to bezpieczniej dla niego będzie go z takiej klasy zabrać (choćby na jeden dzień pod pretekstem np. badań), niż pozwalać mu przeżywać upokorzenie, drwiny, hałas, który otrzymuje od rówieśników i nauczycieli. To zbyt duża trauma, aby w ten sposób go "ćwiczyć".

Pisałem też w jednym z poprzednich postów o terapii szokowej, gdzie warunkujemy autoagresję aspiego poważnymi konsekwencjami, jeśli się do niej dopuści, np. zakładem zamkniętym. Wtedy odechciewa się nam robić sobie i innym krzywdę, gdyż jesteśmy świadomi, że za chwilę nastąpić może coś znacznie gorszego.

Ta ostatnia metoda jest bardzo trudna i ryzykowna ze strony rodziców aspiego i nauczycieli. Może prowadzić do nadmiernego karania, które staje się samo w sobie silnym bodźcem, który prędzej czy później będzie wymagał odreagowania w postaci (auto)agresji. Ktoś mądry tutaj napisał w komentarzach, że wobec ZA nie powinno się stosować wzmocnień negatywnych, czyli kar. Ja podtrzymuję to stwierdzenie. Kary są dla nas upokorzeniem i powodują spotęgowanie negatywnych bodźców prowadząc do jeszcze gorszych reakcji.

Jak zauważyliście, lubuję się w uporządkowanych punktach, które są zbiorem zasad. Dziś proponuję:

ZASADY PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJI U ZA:

1. Rodzice: Gdy aspi staje się rozwścieczony, pyskaty, nadpobudliwy i prowokujący, jest to sygnał dla otoczenia, że należy osłabić bodźce, jakie do niego docierają. przestać się kłócić, wymuszać i karać, uspokoić najpierw siebie, potem dziecko za pomocą przytulenia (jeśli akceptuje tą formę dotyku), dyskusji, spokojnych argumentów. Rezygnujemy z oskarżania, wypominania, straszenia i kar.
2. Nauczyciele: natychmiastowe odseparowanie od źródła silnych bodźców - przesiadka złośliwych kolegów, wyjście na zewnątrz sali wraz z niesfornym aspi, rezygnacja z agresji słownej (często nauczyciele nie mogą lub nie chcą z tej formy radzenia sobie z dzieciakami zrezygnować)
3. Zasady uniwersalne dla rodziców i nauczycieli:
• ściszamy głos,
• siadamy (postawa stojąca jest postawą dominującą - może wywoływać agresję),
• przestajemy wykonywać gwałtowne ruchy (żywiołowa gestykulacja to silny bodziec dla ZA),
• zmieniamy ton głosu na bardziej monotonny i ciepły,
• nie rozczulamy się nad emocjami (np.: "jaki ty biedny jesteś, musisz naprawdę cierpieć"),
• zapraszamy aspiego w miłe dla niego miejsce, koniecznie bez ludzi. Zostajesz tylko Ty (rodzic lub nauczyciel) i on (aspi). Może to być stół, zamknięty pokój,
• nie siadamy naprzeciwko aspiego, bo może to budzić jego zagrożenie,
• zadbajmy o to, by aspi miał obiekt, na którym się skupi, a który będzie jego psychicznym murem odgradzającym od brutalnego świata: szklanka z ulubionym sokiem, kostka rubika, etc.,
• zadbajmy o siebie: uspokójmy swój oddech, przestańmy wyglądać na zdenerwowanych. Jeśli o to nie zadbasz, aspi to wyczuje i się zamknie w sobie,
• o ile to możliwe, wyłączmy wszystkie źródła hałasu i zamknijmy drzwi,
• cierpliwości! Czekajmy, aż aspi się uspokoi i przestanie nerwowo reagować na bodźce, np. na nasze słowa,
• po uspokojeniu, możemy z aspim całkiem logicznie porozmawiać o tym co się stało,
• skupiamy się na stanach emocjonalnych pozytywnych dla aspiego: "ostatnio widziałem, że udało Ci się skleić model samolotu", "pokażesz mi postać w swojej ulubionej grze"? itp.,
• unikamy tonu oskarżającego i roszczeniowego (np. "bardzo mi się nie podobało, że wrzeszczałeś", albo "chyba nie chcesz, żeby tak cię traktowano", "znowu nas zawiodłeś. To już trzeci raz"),
• zadajemy pytania o konkrety, domagając się opisu sytuacji, np. "widziałem, że nie podobało Ci się to, co było w klasie. Co chciałbyś zmienić, żeby to się więcej nie powtórzyło"?,
• gdy aspi nie chce z nami rozmawiać, bo nam nie ufa, nie naciskamy. Poszukajmy lepiej kogoś, komu ufa. Zaufanie wynika z poczucia bezpieczeństwa. Może poczucie bezpieczeństwa wróci za jakiś czas.

I teraz najtrudniejsze:

rodzice aspich mają "jazdy" i napady szału swoich pociech czasem po kilka razy dziennie. Nikomu się nie chce powtarzać w kółko powyższych, czasochłonnych metod wymagających skupienia się i opanowania samego siebie. No cóż... Praca z aspim, to przede wszystkim praca nad sobą. Jeśli Ci się nie chce, napady będą się powtarzały, a Ty będziesz się czuł/czuła coraz bardziej bezradnym. Wybór należy do Ciebie.

Jeśli pragniesz dobra dla swojego dziecka z ZA, musisz się wziąć do bardzo ciężkiej, katorżniczej pracy. I pamiętaj, że będzie to praca syzyfowa. Twoim wynagrodzeniem ma być ukojenie nerwów aspiego, bo chyba zależy Ci na spokoju w jego wrażliwej psychice, prawda?